NA DANAŠNJI DAN 29. NOVEMBAR

VOJVODA
PROTA MATEJA NENADOVIĆ

1314. Umro je francuski kralj Filip IV Lepi, koji je 1306. proterao Jevreje iz Francuske i konfiskovao njihovu imovinu. Tokom sukoba sa papom Bonifacijem VIII sazvao je 1302. Skupštinu triju staleža - sveštenstva, plemstva i građanstva, prvi put u istoriji Francuske, a nakon papine smrti, sporazumeo se sa novim papom Klementom V, Francuzom, da se papsko sedište premesti u Avinjon. 



1516. Umro je italijanski slikar Đovani Belini, jedan od tvoraca venecijanske škole. Bio je učitelj Đorđonea i Ticijana. 


1543. U Londonu je od kuge umro nemački slikar Hans Holbajn Mlađi, dvorski slikar kralja Henrija VIII, majstor crteža i autor čuvenih portreta. "Erazmo Roterdamski", "Madona gradonačelnika Majera", "Henri VIII". 


1780. Umrla je austrijska carica, češka i mađarska kraljica Marija Terezija. Tokom vladavine od 1740. sprovodila je reforme u duhu prosvećenog apsolutizma, ali i centralizaciju i germanizaciju. Da bi osigurala osporavani presto, vodila je rat za austrijsko nasleđe od 1740. do 1748, u kojem joj je 1745. pruski kralj Fridrih II preoteo Šleziju. 


1854. Umro je srpski diplomata i vojvoda prota Mateja Nenadović, predsednik Praviteljstvujuščeg sovjeta - prve srpske vlade. Sa stricem Jakovom pokrenuo je Prvi srpski ustanak u valjevskoj i šabačkoj nahiji i učestvovao u borbama, a pregovarajući sa Turcima i Rusijom uspostavio je prve diplomatske kontakte ustanika sa stranim državama. Njegovi "Memoari", pored književne vrednosti, predstavljaju dragocen dokument vremena. 


1864. U Sent Kriku, u američkoj državi Kolorado, jedinica pukovnika Džona Čivingtona masakrirala je najmanje 400 Čejena i Arapahosa, koji su se predali uz prethodno dobijenu dozvolu da se ulogoruju. 


1890. Otvoreno je zasedanje prvog japanskog parlamenta. Parlament je imao dva doma - gornji, sa 480 članova, i donji, sa 252 člana. 


1918. Na Velikoj narodnoj skupštini u Podgorici svrgnut je kralj Nikola I Petrović i proglašeno ujedinjenje Crne Gore sa Srbijom. Aktom o ujedinjenju crnogorska država je prestala da postoji. 


1924. Umro je Đakomo Pučini, najznačajniji italijanski operski kompozitor posle Verdija. Operom "Boemi" dao je prototip italijanske opere lirsko-sentimentalnog, građanskog karaktera sa kraja XIX veka ("Toska", "Madam Baterflaj", "Turandot", "Manon Lesko"). 


1941. Na brdu Kadinjača kod Užica u Drugom svetskom ratu izginuo je Radnički bataljon štiteći glavninu partizanskih snaga. Nemačke jedinice su, uz podršku avijacije, prešle Kadinjaču tek posle pogibije 180 partizana sa komandantom Dušanom Jerkovićem. Bio je to kraj Užičke republike, osnovane krajem septembra 1941, prve slobodne teritorije u okupiranoj Evropi. 


1943. Na Drugom zasedanju Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije u Jajcu, to veće je konstituisano kao vrhovno zakonodavno i izvršno predstavničko telo i ustanovljen je Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije. Doneta je odluka o federativnom uređenju države, a kraljevskoj vladi u izbeglištvu zabranjen je povratak u zemlju. 


1945. Ustavotvorna skupština u Beogradu ukinula je monarhiju, lišavajući dinastiju Karađorđevića svih prava u zemlji i proglasila Federativnu Narodnu Republiku Jugoslaviju. 


1947. Generalna skupština Ujedinjenih nacija izglasala je podelu Palestine na jevrejski i arapski deo, sa Jerusalimom pod kontrolom svetske organizacije, što je 1948. omogućilo stvaranje države Izrael. 


1987. Iznad Burme se srušio južnokorejski avion sa 115 putnika i članova posade. U Bahreinu je potom uhapšena jedna žena koja je priznala da je severnokorejski agent i da je eksploziv u avion postavila po nalogu njene vlade sa ciljem da omete održavanje Olimpijskih igara u Seulu 1988. 


1991. Komisija za arbitražu Mirovne konferencije o Jugoslaviji (Badenterova komisija) objavila je rezultate međunarodne arbitraže prema kojima se SFR Jugoslavija "nalazi u procesu nestajanja" i da su sve republike bivše federacije njeni sukcesori. 


1996. Međunarodni sud za ratne zločine u Hagu osudio je na 10 godina zatvora bosanskog Hrvata Dražena Erdemovića, koji je priznao da je, kao pripadnik Vojske Republike Srpske, učestvovao u masovnoj likvidaciji bosanskih Muslimana u Srebrenici u julu 1995. To je bila prva presuda za ratni zločin jednog međunarodnog suda posle Nirnberškog i Tokijskog procesa. 


1998. U Beogradu je u 66. godini umro Živojin Pavlović, jedan od najznačajnijih srpskih filmskih reditelja i književnika "nove srpske proze". Njegov film "Dezerter" (1992), prvo je filmsko delo koje govori o tragediji rata na prostoru bivše SFR Jugoslavije. 


1999. Rivalske partije u Severnoj Irskoj formirale su protestantsko-katoličku vladu, primoravši tako ogorčene neprijatelje da prvi put u istoriji podele vlast. 


2001. U 58. godini umro je britanski rok pevač i kompozitor Džordž Harison, bivši član "Bitlsa", rok grupe koja je obeležila šezdesete godine 20. veka. 


2002. Haški tribunal je osudio bosanskog Srbina Mitra Vasiljevića na 20 godina zatvora zbog ubistva pet Muslimana na Drini, u blizini Višegrada 1992. 


2003. Vođi čečenskih pobunjenika Ahmedu Zakajevu, koji je u Rusiji optužen za ubistva i kidnapovanja, odobren je status političkog azilanta u Velikoj Britaniji. 


2008. Umro je danski arhitekta Jorn Utzon, poznat kao tvorac Sidnejske opere, koja je 2007. uvrštena u svetsku baštinu UNESCO-a. Projektovao je i zgradu Narodne skupštine u Kuvajtu i više poznatih građevina u Danskoj. Prestižnu Pricker nagradu za arhitekturu dobio je 2003. godine.