POLITIČKA ENCIKLOPEDIJA U CRTICAMA: FRAGMENTI O LUSTRACIJI, 2. DEO

     Fragment III


     Posle nekoliko godina koje je provela u dubokom zaboravu i skrajnutosti, lustracija je ponovo u žiži javnosti, a LSV je tome dala veliki doprinos. U prošlom broju sam izneo dva, od ukupno deset fragmenata o lustraciji koja ću napisati. U ovom broju čitate treći. 


     Blagoslov


     Izraz lustracija (lat. lustratio, onis) označava očišćenje, purifikaciju u "lustracijskim ritualima". Rimljani su obavljali lustracije u mnogim prilikama. Cilj rimskih lustracija nije bio da uspostave narušenu harmoniju života nakon počinjenog zločina, nego da dobiju blagoslov za osobe, radnje ili stvari koje su bile lustrirane (purifikovane). Stoga su, na primer, čitava polja, oranice, bile purifikovane posle setve. Zatim se prešlo i na ovce, a onda su sve rimske čete, pre odlaska u borbu, bile su lustrirane. Ova lustracija (kopnenih) vojnih trupa verovatno je nalikovala lustracijama vršenim u mornarici. Naime, pre odlaska na put svaki je mornar ćuteći stajao za vreme dok sveštenik ne bi usmrtio žrtve, i potom, noseći žrtve oplovio tri puta u čamcu oko brodova mornaričke flote. U Rimu bi posle svake prirodne katastrofe bili obavljeni rituali - lustratio classium ili exercitus, kako bi se bogovima dalo što im pripada. Ambilustrium je bila purifikativna ceremonija koja se regularno održavala posle svake quinquennial census – popis stanovništva koji se vršio na svakih pet godina!


     Kompenzacija


     Obično su lustracije u antičkoj Grčkoj činjene za one osobe koje bi sebe uprljale nekom kriminalnom aktivnošću. Ponekad bi čitavi gradovi i države bili podvrgavani činom purifikacije ne bi li se tako kompenzovao počinjen zločin. Najpoznatije ovakvo pročišćenje se odnosilo na samu Atinu. To čuveno očišćenja je izvršio Epimenies sa Krita, nakon Kilonijskog masakra. U grčkoj tradiciji se mogu pronaći dve jasno razgraničene ideje koje se odnose na čin lustracije. Prva je ideja da čovekova priroda mora biti očišćena od krivice pre nego što uđe u zajednicu sa Bogom ili se poveže sa drugim čovekom. Druga ideja je da krivica mora biti okajana svojevoljno (voluntarno) kako bi se izbegla kazna. Prvi razlog - ubistvo - jedini je pravi motiv koji involvira moralnu ideju krivice i on je bio najznačajniji u Grčkoj tradiciji. Lustracija je, dakle, termin pod kojim se podrazumevaju sve metode purifikacije i ekspijacije (lat.: expio - oprostiti grehe, umilostiviti, ispaštati). Srednji vek ima "specifičan", izrazito erski označen odnos  prema lustraciji i oprostu (greha). Antipapa Jovan XXIII kada je postao naslednik Aleksandra V pozvao je u krstaški rat protiv kralja Ladislava Napuljskog, zaštitnika Grgura XII. Po crkvama se učilo da se opraštaju grehovi onima koji učestvuju u krstaškom ratu, a razvila se i trgovina indulgencijama, odnosno oproštajnicama grehova. 

(Radivoj Stepanov, Slobodna Vojvodina, 19.12.2010.)