Sovjetske rakete na Kubi i rat u Vijetnamu vrhunac krize. Tito ogorčen navijanjem Sukarna za Kineze
 |
| Čuvena slika iz vijetnamskog rata |
NASTAVCI:
1 Beograd protiv blokova
2 Front protiv velikih
3 Čerčil Brozov oslonac
4 Nehru napada Sovjete
5 U vrtlogu hladnog rata
Prvi rezultat Beogradske konferencije vanblokovskih zemalja bilo je sazivanje ekonomske konferencije koja je održana u Kairu jula 1962. godine. Učestvovale su 33 zemlje, među njima i većina učesnika konferencije u Beogradu. Cilj je bila priprema zajedničke platforme za akciju u UN radi sazivanja svetske ekonomske konferencije (UNKTAD). Sazivanje ove konferencije u proleće 1964. godine u Ženevi bio je značajan uspeh nesvrstanih, pošto su se njihovoj inicijativi pridružile i zemlje u razvoju koje nisu učestvovale na konferenciji u Beogradu.
Na konferenciji UNKTAD učestvovalo je 120 članica UN kao i predstavnici specijalizovanih organizacija u sastavu UN: Svetske organizacije za hranu (FAO), Međunarodnog monetarnog fonda, Svetske banke za obnovu i razvoj, Afričko-azijske organizacije za ekonomsku saradnju, Arapska liga i predstavnik Sekretarijata UN.
Zemlje u razvoju na konferenciji UKTAD u Ženevi uspele su da otvore niz pitanja značajnih za njihov položaj u svetskoj trgovini i privredi. To će uticati na dalju politiku Međunarodnog monetarnog fonda, kao i na uvođenje Opšte šeme preferencijala čime je otvoren put njihovim proizvodima na tržišta razvijenih. Iako su kasnije preovladale negativne ocene ove konferencije, značajno je što su zemlje u razvoju u Ženevi prvi put uspele da UN nametnu svoju problematiku i razbiju dotadašnju blokadu razvijenih. Tada je 77 zemalja u razvoju (kasnije poznate kao "Grupa 77") donelo deklaraciju u kojoj su iznele svoje poglede o budućim oblicima saradnje sa razvijenima.
Apel velikim silama
Na Beogradskoj konferenciji vanblokovske zemlje zauzele su stav da je miroljubiva koegzistencija jedina alternativa Hladnom ratu. Učesnici su zahtevali kraj kolonijalizma, prestanak nasilja nad zavisnim narodima i prevazilaženje ekonomske nejednakosti, nasleđene iz kolonijalnih vremena. U oduševljenju zbog uspešnog toka konferencije, Jugoslavija, Kambodža i Gana su objavile da priznaju privremenu vladu Alžira. Konferencija je na završetku usvojila Izjavu o opasnosti od rata i Apel za mir u kojima se od predsednika SAD i SSSR tražilo da se sretnu i uklone opasnost od svetskog sukoba.
Pokušaj Indonezije i Kine da organizuju novi skup afričkih i azijskih zemalja doživeo je neuspeh zbog zahteva SSSR da na njoj učestvuje. U međuvremenu, Sukarno je izgubio vlast u Indoneziji, dok je u Alžiru, koji je trebalo da bude domaćin konferencije, svrgnut sa vlasti Ahmed Ben Bela. Tito je iskoristio priliku da pokrene inicijativu za sazivanje nove konferencije nesvrstanih.
U razdoblju između prve i druge konferencije nesvrstanih svet je prošao kroz najdublju hladnoratovsku krizu izazvanu postavljanjem sovjetskih nuklearnih raketa na Kubi. Iako su bile na margini ove krize, nesvrstane zemlje su doprinele njenom raspletu podržavajući posredovanje tadašnjeg generalnog sekretara UN, U Tanta, između SAD i SSSR. Šezdesetih godina otvoriće se i novo krizno žarište u Aziji širenjem rata u Vijetnamu i američkom vojnom intervencijom u Indokini koju je izazvala tadašnja američka doktrina o "domino-efektu" (pad jedne azijske zemlje pod vlast komunista proširio bi njihov uticaj i na sve druge).
Pripremni sastanak je održan u Kolombu marta 1964. godine i odlučeno je da se proširi broj pozvanih. Na Kairsku konferenciju su pozvane sve članice Organizacije afričkog jedinstva i Arapske lige kao i mnoge zemlje iz Azije i Latinske Amerike. Ukupno je bilo 18 novih učesnica iz Afrike, šest iz Latinske Amerike, četiri iz Azije i jedna iz Evrope, dok je Finska bila prisutna kao posmatrač. U Titovom govoru u Kairu ponovo je bilo vidljivo njegovo naginjanje prema SSSR koje je počelo već u Beogradu i koje je dosta narušilo njegov ugled među nesvrstanima.
Za razliku od njega, indonežanski predsednik Sukarno se sasvim približio NR Kini i Mao Cedungu i pozivao je na "borbu protiv svih imperijalističkih sila", potpuno odbacujući politiku miroljubive koegzistencije. Izveštači sa konferencije u Kairu zapazili su da je Tito bio toliko ogorčen prokineskim držanjem Sukarna da je u privatnim razgovorima indonežanskog predsednika nazivao "istočnjačkim Barijem Goldvoterom" (ekstremno konzervativni republikanski kongresmen, protivkandidat Lindonu Džonsonu na predsedničkim izborima u SAD 1964. godine).
Sasvim suprotno se dogodilo sa Indijom. Poraz u pograničnom sukobu sa Kinom 1962. godine doveo je ovu zemlju u tešku situaciju i naveo Nehrua da revidira svoju raniju politiku "striktne ekvidistance" i "neutralizma". Ostavši usamljena u ovom sukobu Indija se snažnije aktivirala u Pokretu nesvrstanosti ali je tu politiku na trenutak prekinula Nehruova smrt 1966. godine.
Ubrzo posle Druge konferencije u Kairu postalo je vidljivo da je zemljama u razvoju, naročito u Aziji, bilo lakše da zauzmu nesvrstanu poziciju između Sjedinjenih Država i Sovjetskog Saveza nego između SAD, SSSR i NR Kine. Posle oružanog sukoba sa NR Kinom 1962. godine ugled Indije i njenog premijera Nehrua znatno su opali, a u Egiptu se Naser jedva održao na vlasti posle teškog poraza u ratu sa Izraelom i gubitka Sinaja.
Na prvu veliku krizu u Pokretu nesvrstanosti uticali su i smrt ili silazak sa vlasti nekih istaknutih lidera. U Indiji je 1964. umro Nehru, u Alžiru je Ben Bela svrgnut sa vlasti 1965, u Gani je Nkrumah izgubio vlast 1966, a u Indoneziji Sukarno je smenjen 1967. godine.
To su bili neki od razloga što je Treća konferencija nesvrstanih održana tek šest godina kasnije u Lusaki. (Predrag Simić, 29.08.2011.)
(Nastaviće se)
Нема коментара:
Постави коментар