BOMBARDOVANJE NOVOG SADA SA PETROVARADINSKE TVRĐAVE

     Novi Sad je u svojoj više od 300 godina dugoj savremenoj istoriji doživeo dosta teških, pa čak i tragičnih trenutaka, međutim jedan od njih je zapamćen kao najteži. To je bilo bombardovanje Novog Sada 12. juna 1849. godine – kaže kustos Muzeja grada Novog Sada Siniša Jokić. Prema njegovim rečima, ovaj događaj se posebno pamti ne samo po velikom broju izgubljenih života nego i po velikim razaranjima u kojima su uništena gotova sva privredna i kulturna dobra kao i kuće gotovo svih Novosađana. 

     Artiljerija od 200 topova


     Jokić objašnjava da je u velikim revolucionarnim zbivanjima na tlu Evrope tokom 1848. i 1849. godine, koji su zahvatili i Novi Sad, došlo do oružanih sukoba između carske austrijske vojske pod komandom Bana Jelačića, a koju su činili između ostalog i Srbi graničari i građani i, s druge strane, garnizona Petrovaradinske tvrđave pod komandom generala Pavla Kiša koji su stali pod komandu Ugarske vlade otcepljene od Habzburške monarhije i bečkog dvora. 

Ban Josip Jelačić

     – Tog kobnog dana 12. juna 1849. Ban Jelačić pokušao je ugroziti Tvrđavu bombardovanjem Pontonskog mosta kojim je snabdevan Petrovaradinski garnizon i osvojiti Brukšanac, mostobran – Tvrđavu na novosadskoj strani koju su držali ugarski revolucionarni vojnici. Ovaj neuspeo pokušaj, s obzirom na slabu artiljeriju carske vojske i neosvojive bastione i bedeme petrovaradinske fortifikacije uslovio je razorno bombardovanje Novog Sada od strane teške artiljerije od 200 topova i merzera sa Petrovaradinske tvrđave pod komandom generala Pavla Kiša – kaže Jokić. 


     Velika razaranja


     Bombardovanje je trajalo sve do poslepodnevnih časova 13. juna. 


     – Novi Sad je goreo, sav zapaljen i uništen, ubrzo je i izgubio svoje žitelje koji su masovno u panici počeli da se povlače prema Kaću, Futogu i Petrovaradinu. 


     Činjenicu da se stanovništvo povlači zajedno sa Jelačićevom vojskom, iskoristili su Kišovi vojnici sa tvrđave koji su silazili u Novi Sad i pljačkom i ubijanjem dovršavali posao započet nemilosrdnim bombardovanjem – priča Jokić. 


     Kako kaže, uništeno je dve trećine naselja, od 2.812 zgrada ostalo je svega 808, a od 20.000 stanovnika spao je na 7182. Međutim, pored stradanja stanovništva i materijalne štete, nenadoknadiva šteta je u kulturnom smislu. 


     – Novi Sad je izgubio 150 godina svoje istorije, ogroman broj dokumenata, arhive, a posebno iz likovne i primenjene umetnosti, posebno sakralne, pošto su izgorele sve crkve u gradu uključujući i Vladičanski dvor – kaže naš sagovornik. 


     Jokić, takođe, navodi da je ovakav gubitak za jedan grad i njegove žitelje katastrofalan. 


     – Novi Sad je tek državnim zajmom u Beču u iznosu od 1.300.000 forinti srebra 1850. godine krenuo da obnavlja svoju gradsku strukturu i podiže nove zgrade, koje danas čine izgled Novog Sada. Trebalo mu je 20 godina oporavka da vrati broj stanovnika na stanje pre bombardovanja – kaže Jokić. 


     Neosvojiva Petrovaradinska tvrđava


     Siniša Jokić kaže i da je zanimljivo da Petrovaradinska tvrđava nikada nije pala, iako je bila opkoljena više od godinu i po dana. 


     – Tvrđava se držala sve do septembra 1849. godine i niko nije mogao da je osvoji. Tek kada je komadant Petrovaradinske tvrđave Pavel Kiš utvrdio da su pale mađarske tvrđave Arad i Komoran i on je odlučio da se preda – kaže Jokić. To je bila poslednja mađarska tvrđava koja se predala austrijskoj vojsci.