DIMITRIJE BOAROV: BRIGA O RAZVOJU VOJVODINE MORA SE VRATITI VOJVODINI

BOAROV: KAKO JE NAŠA POKRAJINA
DOSPELA U KLUB NERAZVIJENIH REGIONA

     U Službenom glasniku RS, objavljenom početkom sedmice, zvanično je potvrđeno da se Vojvodina nalazi u klubu nedovoljno razvijenih regiona jer joj je ostvarena vrednost bruto-domaćeg proizvoda ispod republičkog proseka. Valja, međutim, podsetiti na to da su zahvaljući akciji Vojvođanskog kluba iz Novog Sada, u našu javnost još početkom ove godine prodrli šokantni ekonomski podaci da je nekada najrazvijeniji region Srbije, u poslednjoj deceniji pao ispod republičkog proseka. Vojvođansku javnost pri tome nije toliko frapirala okolnost da je pokrajinski BDP per capita (po glavi stanovnika) ispao skoro dvostruko manji od onog u Beogradskom regionu, nego da je on dospeo da bude niži, i to za oko 7 odsto, od prosečnog BDP per capita Centralne Srbije.



     Tendencija stalnog opadanja učešća privrednog potencijala Vojvodine u Srbiji počela je u suštini još od vremena Miloševićeve centralizacije Srbije, koja se propagandno nazivala ''postizanjem jedinstva Republike'' – ali ta taj proces nije zaustavljen ni posle 5. oktobra 2000. godine. Ključni podatak, koji ilustruje pljačkanje Vojvodine tokom Miloševićeve vladavine i ''jedinstva Srbije'', nalazi se u tome da je u Pokrajini, između 1988. i 2002., nacionalni dohodak sa oko 3.000 dolara per capita, bio pao na oko 1.200 dolara, ali je on i u tom razdoblju ipak i dalje stalno bio iznad onog u Srbiji u celini, koji je 2002. godine procenjivan na 800 dolara per capita (kako je, na osnovnu zvaničnih podataka tadašnjeg Saveznog zavoda za statistiku, izračunala nevladina grupa V-24). 


     Slična slika se dobija i upoređivanjem tenedencija u kretanju društvenog proizvoda. Godišnji društveni proizvod u Pokrajini 1989. godine je bio 6,095 milijardi dolara, a 1999. tek 2,534 milijarde – što znači da je Vojvodina u tom razdoblju ''izgubila'' gotovo 28 milijardi dolara društvenog proizvoda (u poređenju sa teoretski fiksiranim društvenim proizvodom iz 1989). U istom razdoblju, godišnji društveni proizvod Srbije bez AP opao je sa 12,169 milijardi dolara na 5,189 milijardi, a ukupno je centralno područje Republike izgubilo 54,5 milijarde dolara. Kad se, međutim, ovi gubici podele sa brojem stanovnika (Vojvodina u stanovništvu Srbije učestvuje sa oko 26,5 odsto) vidi se da je svaki Vojvođanin u Miloševićevim vremenima ''izgubio'' 13.578 dolara (tada oko 15.641 evra), a svaki stanovnik centralne Srbije 10.642 dolara (tada oko 12.266 evra). Izgubili su, naravno, mnogo više i jedni i drugi, jer ova računica polazi od zamrznutog stanja iz 1989. godine, dakle polazi od pretpostavke ''decenije bez razvoja''.


     Međutim, i posle ''demokratskog oslobođenja'' zemlje, 5. oktobra 2000. godine, tendencija opadanja učešća privrede Vojvodine u privrednom produktu Srbije je nastavljena – što upućuje na dva pravca zaključivanja. Ili se jednom uhvaćena tendencija zaostajanja nije mogla zaustaviti ''redovnim merama'' i u ''zatečenoj privrednoj strukturi''. Ili je, pak, reč o tome da je Milošević sklonjen, ali je njegov centralistički sistem nastavio da ekonomski provincijalizuje Vojvodinu.


     Naime, učešće Vojvodine u društvenom proizvodu Srbije je, prema podacima novosadskog Centra za strateška ekonomska istraživanja ''Vojvodina – CES'', 2000. godine iznosilo 31,5 odsto, 2001. godine je poskočilo na 33 odsto, a zatim je počela tendencija stalnog pada – 2002. godine 30,9 odsto, 2003. godine 30,6 odsto, 2004. godine 29,8 odsto itd, sve do današnjeg dana, kada se to učešće može proceniti na manje od 25 odsto (s obzirom na translatornu ''povezanost'' DP sa pojmom BDP-a). Problem je, naravno, i u tome što Republički zavod za statistiku godinama ''krije'' regionalne podatke, što je samo po sebi skandalozno (rukovodioci RSZ se pravdaju da APV neće posebno da im plati takvu vrstu istraživanja?!).


     Ima mišljenja da gore navedeni podaci ne upućuju toliko na manje učešće ''proizvodnje'' BDP-a u Vojvodini u okviru Srbije, nego na tendenciju ''centralizacije evidencije'' tog proizvoda, pošto su mnoge vojvođanske firme, naročito one iz domena finansijskih usluga, svoje sedište premestile u Beograd (gotovo sve banke, osiguravajuća društva, itd). Drugi, opet, kažu da je problem Vojvodine i dalje visoko učešće poljoprivrede u formiranju BDP-a (oko 22 odsto), a poznato je da ova grana odbacuje malo profita i zaradu i da u njoj, paralelno sa tehničkim progresom, sve manje ljudi ima zaposlenje i zaradu. Treći smatraju da je Vojvodina posebno loše prošla u procesu privatizacije, jer su se mnogi ''patrioti'', kojima je u ovom ''graničnom regionu'' omogućena kupovina fabrika, više bavili isisivanjem kapitala iz tih fabrika, nego njihovom revitalizacijom... 


     Na to se može odgovoriti i tako da se svemu nađe uzrok u ''sebičnim'' centralističkim odlukama iz Beograda, kako u Narodnoj banci Srbije (koja je prodavala vojvođanske banke i DDOR Novi Sad i od čega Vojvodina nije imala nikakav prihod), tako i u Republičkoj agenciji za privatizaciju (koja u Novom Sadu ima samo isturenu ''kancelariju'' i koja ne uplaćuje Vojvodini 50 odsto prihoda od svake prodaje društvenog i državnog kapitala na teritoriji Vojvodine), ali i u Vladi Srbije, koja čitavu deceniju stalno smanjuje učešće ''agrarnog budžeta'' u državnom budžetu i sve do sad je uporno čuvala ekskluzivni monopol na upravljenje državnom svojinom koja se nalazi u Vojvodini.


     Da ceo problem nije ''ekonomicističko-akademski'' vidi se i po tome što su prosečne plate u Vojvodini manje od 370 evra, to jest ispod su republičkog proseka od oko 390 evra. Tek, Vojvodina sada ima manje plate ne samo od Slovenije i Hrvatske, kako je to i ranije bilo, nego manje i od Crne Gore i Bosne i Hercegovine. Taj podatak će sigurno imati konkretne političke posledice u Vojvodini, mada je verovatno reč o tome da APV ima relativno mnogo manje državnih činovnika i zaposlenih u javnim preduzećima – koji u Srbiji vuku prosek naviše. No, to se narodu u Pokrajini ipak ne može ponuditi kao prihvatljivo objašnjenje.


     Ovo zabrinjavajuće i šokantno osiromašenje Vojvodine, u kojoj se i posle usvajanja novog Statuta APV i pratećeg zakona o njegovom sprovođenju zapravo ni o čemu i ništa ne odlučuje, nije u ekonomskom interesu ni Srbije ni Beograda, pa ni ''lečenje'' njenog ekonomskog položaja ne treba shvatiti tako da se nekom mora ''oduzeti'' da bi se Vojvodini ''nešto dalo''. Reč je o tome da se briga o razvoju Vojvodine ''vrati'' Vojvodini, a za to je pre svega potrebno da joj se vrati ona svojina nad državnim kapitalom, koji je sama nekada stvorila.